De Morgen: “Het bezoek van de paus voelt als een teken dat de mensheid Irak niet vergeten is”

Iraakse jongeren halen een poster van de paus boven in Mosul.Beeld AFP

Er zijn veel goede redenen om het niet te doen, maar paus Franciscus gaat toch. Van 5 tot 7 maart reist de 84-jarige kerkleider naar Irak. Daarmee is hij de eerste paus ooit die het land van Eufraat en Tigris bezoekt. Is dat de spreekwoordelijke zwaluw die misschien de lente niet maakt, maar wel aankondigt?

Evident is de reis in de eerste plaats bedoeld als een hart onder de riem voor de getormenteerde christelijke gemeenschappen in Irak. Voor de Amerikaans-Britse invasie van 2003 leefden er naar schatting 1, 3 miljoen christenen, vandaag zijn er daar nog 300.000 van over. De toenmalige paus, Johannes Paulus II, toen al oud en ziek, had zich tot het uiterste ingezet om die onzalige invasie te voorkomen. Het was de tijd dat miljoenen mensen in tal van steden in de wereld, ook bij ons, op straat kwamen of een regenboogvlag met ‘Pace’ uit het raam hingen, om die heilloze oorlogsplannen van Bush, Blair en consorten af te wenden. Het mocht niet baten, met de gekende noodlottige rampen tot gevolg. Schokgolven die jaren later onschuldig bloed deden vloeien, tot in de Brusselse metro en onze nationale luchthaven toe.

De chaos, de burgeroorlog en de terreur van de extremisten hebben de voorbije decennia velen het leven gekost of het land uitgejaagd. Christelijke gemeenschappen waren vaak het doelwit van aanslagen in de nog immer onveilige hoofdstad Bagdad. In de zomer van 2014 veroverde de Islamitische Staat van zelfverklaard kalief Abu Bakr al-Baghdadi ook de vlakte van Ninive in het noorden en verdreef er de christenen die er al eeuwen woonden.

De meerderheid van hen behoort tot de Chaldeeuwse gemeenschap: oosterse christenen die zich vanaf de zestiende eeuw verbonden met Rome. Paus Franciscus draagt deze gemeenschap een warm hart toe. Hun leider, Louis Sako, die de titel van Patriarch van het Ur der Chaldeeën draagt, werd in 2018 kardinaal.

Een billboard kondigt de komst van paus Franciscus naar Najaf aan. Beeld AP

Vandaag staan de uitgedunde en gehavende christelijke gemeenschappen stilaan weer op. In Mosul, de grote Noord-Iraakse stad die van 2014 tot 2017 in handen was van IS, worden naast moskeeën ook kerken met internationale steun weer opgebouwd. Het bezoek van de paus voelt aan als een teken dat de mensheid dit land niet vergeten is en dat een nieuwe toekomst, ondanks alles, mogelijk is. Het staat ook bol van de symboliek: precies op de plaats waar Al-Bagdadi het kalifaat uitriep, Rome bedreigde en de IS-retoriek stelde “dood boven dialoog” te verkiezen, komt de paus de dialoog verkondigen en voeren.

Want de pausreis overstijgt het lot van de christenen. Franciscus gaat heel nadrukkelijk het gesprek aan met de islamitische geestelijken en met alle religieuze spelers in het land. Betekenisvol is dat hij een tussenstop inlast in Najaf, een van de belangrijkste bedevaartsoorden van de sjiitische islam. Daar zal hij sjeikh Ali al-Sistani ontmoeten, de invloedrijkste geestelijke van het moment. Elders zal de paus soennitische leiders ontmoeten en in Nasiriya, nabij de geboorteplaats van Abraham, wordt een interreligieus gebedsmoment voor de vrede gehouden. Daar zullen vele kinderen van Abraham broederlijk verenigd zijn.

In de voetsporen van de heilige Franciscus, die in volle kruistochten de dialoog zocht met de Sultan, zoekt de paus wegen om de gebroken mozaïek van het samenleven te herstellen tussen de verschillende etnisch-cultureel-religieuze groepen van het land. Twee jaar geleden trok hij al als eerste paus ooit naar het Arabische schiereiland, waar hij in Abu Dhabi het document ‘Human Fraternity’ ondertekende, samen met sjeikh Ahmed al-Tayyeb, de hoofdimam van de prestigieuze Al-Azhar-universiteit van Caïro. Hij verwees daar uitdrukkelijk naar in zijn jongste encycliek met de sprekende titel ‘Fratelli Tutti’.

Er is de laatste jaren veel slechts gezegd over godsdiensten, als zouden zij de aanstichters zijn van oorlogen en verdeeldheid. Ongetwijfeld is het zo dat het conflict in Irak deels langs religieuze breuklijnen verloopt. Maar evengoed zijn godsdiensten krachten van heling en verzoening. Zo wordt paus Franciscus in Irak ook gezien.

Wanneer het stof is gaan liggen, zal duidelijk worden hoezeer alvast de katholieke kerk zich niet voor de kar van de ‘botsing der beschavingen’ heeft laten spannen, en hoezeer dat ertoe heeft bijgedragen dat deze geen zelfvervullende profetie werd. Inderdaad, die universele botsing tussen christenen en moslims vond, alle gewelddadige extremismen en politieke lippendienst ten spijt, uiteindelijk niet plaats. Alhamdullilah. Godzijdank.

De Morgen, 4 maart 2021