Opiniestuk Hilde Kieboom – De Standaard – 9 april 2024

Onze omgang met ouderen moet anders stelt Hilde Kieboom. Weg van de markteconomische logica, met meer aandacht voor verbinding en zingeving. 

Lees hier de tekst van haar opiniestuk in De Standaard als reactie op de uitspraken van CM-baas Luc Van Gorp:
CM-baas Luc Van Gorp kaart terecht een aantal pijnpunten aan in onze omgang met ouderen op basis van een recente studie. Maar met zijn pleidooi voor een “radicaal andere aanpak”, zijn onwaardige bewoordingen (“vlees dat begint te stinken”) en zijn conclusie – het mogelijk maken voor ouderen om tijdig plaats te maken – slaat hij de bal stevig mis. Ik wil geloven in zijn goede bedoelingen, maar daarmee is de weg naar de hel geplaveid. Zijn redenering zet de deur open om de druk op ouderen nog op te voeren om “hun leven terug te geven” op basis van markteconomisch denken.

Dat we steeds ouder worden, is niet nieuw. Het mag verbazen dat we nog steeds geen hoopvolle kijk hebben ontwikkeld op dit op zich positieve feit. Door verbeterde medische zorg en levenskwaliteit worden mannen in ons land tegenwoordig gemiddeld ongeveer 80 jaar en vrouwen 83 jaar. In goede gezondheid 90 en zelfs 100 worden is voor steeds meer mensen weggelegd. Een groot geluk, waar de generaties voor ons alleen maar konden van dromen. Die verworvenheid van onze tijd nu beknotten op basis van louter gezondheidseconomische wetmatigheden, geeft blijk van pover denken. Eerder moet er een nieuwe visie worden uitgebouwd om onze ouderen te ondersteunen en hun leven van zin te vervullen. Er moet daarover creatiever nagedacht worden. Er zijn oplossingen, die menselijker zijn en bovendien kostenbesparend werken: ik verwijs naar het preventieprogramma Leve de Ouderen! dat Sant’Egidio in enkele districten in Antwerpen uitrolt, met steun van de stedelijke en Vlaamse overheid. Het omvat een systematische opvolging van alle tachtigplussers in een wijk, om tijdig te kunnen ingrijpen op kleine of grote problemen. Zo kan de nu vaak haast automatische verwijzing naar een woonzorgcentrum in veel gevallen worden vermeden. Het programma doet met succes een beroep op vrijwilligers, vaak zelf tachtigplussers.

Gebouwen zonder staf
Ik deel Van Gorps stelling dat de oplossing niet zit in het bouwen van meer woonzorgcentra. Het is er duur leven met vaak minderwaardige verzorging. Dat heb ikzelf al vaker aangeklaagd: ouderen moeten uren wachten op hulp om naar het toilet te gaan, er wordt bespaard op incontinentiemateriaal en voeding … Bovenal vindt men nog amper mensen die er willen werken, waardoor de druk op directie en personeel erg hoog wordt om de menswaardigheid te kunnen garanderen. Woonzorgcentra bijbouwen is volharden in de blindheid, want we zullen gebouwen runnen, zonder bestaffing. Of zal de oplossing komen van robots en AI? Daarbij komt nog dat het overgrote deel van de ouderen liever niet naar een rusthuis wil, maar thuis in de vertrouwde omgeving met zorg en liefde wil worden omringd. Tijdens de coronapandemie is op pijnlijke wijze duidelijk geworden dat dit model het leven zelf niet kan garanderen, laat staan dat het levenskwaliteit biedt.

Waarom hebben we niet de moed en intellectuele eerlijkheid om te zeggen dat onze huidige omgang met de ouderen niet meer van deze tijd is? Dat het een propere vorm van uitbuiting is, want een businessmodel voor veel semipublieke en private groepen? Met voortschrijdend inzicht hebben we de voorbije decennia afscheid genomen van collectieve instellingen voor kinderen en mensen met een beperking. Waarom doen we dat ook niet voor grootschalige collectieve woonvormen voor ouderen? Ouderdom is geen ziekte. De oude dag heeft een positieve invulling nodig: wanneer mensen niet meer moeten werken, hebben ze tijd en aandacht vrij voor andere dingen die erg onder druk staan in onze samenleving: cohesie, wijsheid, verbinding, omgang met broosheid. Heel wat ouderen zijn van onschatbare waarde in het vrijwilligerswerk. Een aantal onder hen ondervindt de kilte en hardheid van de eenzaamheid en gebrek aan zorg: daar moeten we nieuwe antwoorden op vinden. De mogelijkheid openen voor euthanasie bij levensmoeheid, zal er enkel toe leiden dat verzekeringsmaatschappijen en ziekenfondsen op een bepaald ogenblik dat “recht” met zachte dwang zullen opleggen, uiteraard omwille van goed bestuur, efficiëntie en besparing.

Ouderenemancipatie moet dringend ernstig genomen worden: ouderen moet van zich laten horen, en de samenleving moet naar hen luisteren. Dat is ook in het belang van volwassenen en jongeren, want op een dag halen we hopelijk zelf die gezegende leeftijd in goede omstandigheden, zonder dat iemand ons actief of subtiel naar de uitgang duwt.

Het originele artikel kan u terugvinden in De Standaard.